चला व्हिएतनामला ०९ : मेकाँगचा त्रिभूज प्रदेश आणि विन् त्रांग पॅगोडा

आजचा दिवस जरा कुतूहलानेच उजाडला कारण भौगोलिक आणि ऐतिहासिक कारणांसाठी प्रसिद्ध असलेल्या मेकाँग नदीच्या त्रिभुज प्रदेशाची सफर करायची होती. न्याहारी करताना खिडकीतून खाली चाललेल्या टेट पुष्पप्रदर्शनाच्या तयारीकडे नजर गेलीच...

व्हिएतनामचा अतीदक्षिण भाग मेकाँग नदीच्या त्रिभुज प्रदेशाने बनलेला आहे. ३९,००० चौ किमी क्षेत्रफळाचा इसवी सनापूर्वीपासून वसलेला हा भाग प्राचीन काळातील व्यापाराचे एक मध्यवर्ती ठिकाण आणि अनेक समृद्ध राज्यांची परंपरा असलेली भूमी आहे.

(नकाशा जालावरून साभार)
सुरुवातीला शहरराज्ये असलेल्या या प्रदेशात तिसर्‍या शतकात फुनान साम्राज्य स्थापन झाले. फुनान साम्राज्याची स्थापना कौडिण्य नावाच्या एका दक्षिणेकडून आलेल्या राजपुत्राने स्थानिक नाग वंशाच्या राजकन्येशी विवाह करून केली अशी एक दंतकथा आहे. तेथली संस्कृती मुख्यतः स्थानिक आणि भारतीय कल्पनांवर आधारीत होती. फुनान साम्राज्यातले लोक अनेक वंशांचे असावेत आणि चंपा साम्राज्याप्रमाणेच फुनान राज्यांच्या राजधान्यांची नावे भावपूर, आनंदितापूर, श्रेष्ठपूर, व्याधपूर अशी होती. राजदरबारात संस्कृत भाषा वापरली जात असे. एका राजघराण्याचे नाव पल्लव असे होते आणि त्याच्यावर संस्कृतमध्ये लिहिलेला पल्लवग्रंथ आजही उपलब्ध आहे. सुरुवातीची राजघराणी हिंदू होती आणि पाचव्या शतकानंतर बौद्ध धर्माचा प्रभाव सुरू झाला. प्रसिद्ध राजे/राजपुत्रांची कौडिण्य जयवर्मन, भरतवर्मन, श्रीइंद्रवर्मन, रुद्रवर्मन, गुणवर्मन अशी नावेही भारतीय संस्कृतीशी जवळीक दाखवतात.
सहाव्या शतकात या साम्राज्याचा ताबा चेन्ला सरदार घराण्यातील चित्रसेन नावाच्या सरदाराने घेतला आणि त्याने महेंद्रवर्मन या नावाने आपल्या राजघराण्याचा राज्यकारभार सुरू केला. त्यानंतरचा काळ बराच विस्कळित राजसत्तेत गेला असे दिसते आणि शेवटी नवव्या शतकाच्या सुरुवातीला हे साम्राज्य प्रबळ ख्मेर साम्राज्यात विलीन झाले.
चांदी, सोने, मोती आणि सुगंधी लाकडाच्या रूपात भरलेल्या कराच्या वर्णनावरून इथली राज्ये समृद्ध व्यापारी केंद्रे होती हे दिसते. प्राचीन चिनी लेखनातही फुनानी लोकांचा उल्लेख लाकडाच्या खांबांवर उंचावर बांधलेल्या घरात राहणारे, भातशेती करणारे आणि सोने, चांदी, हस्तिदंत आणि परदेशी आकर्षक (exotic) प्राण्यांच्या भेटी देणारे असा केलेला आहे. मलाक्का सामुद्रधुनीपासून दक्षिण चीनपर्यंत प्रभाव राखून या साम्राज्याने भारत-चीन व्यापार पूर्णपणे ताब्यात ठेवला होता. त्याची स्वतःची स्थानिक पक्षांची (क्रेस्टेड अर्गस, हंस) चित्रे असलेली नाणी होती.
ह्या लोकांच्या संगीत परंपरेचा उल्लेख चिनी दस्तावेजात सापडतो. इ स २६३ मध्ये भेट देणार्‍या फुनानी कलाकारांचे संगीत चिनी सम्राटाला इतके आवडले की त्याने चीनमधील नानकिंगमध्ये फुनानी संगीताची प्रशिक्षण संस्था स्थापन केली. फुनानी लोक साहित्याचे चाहते होते आणि त्यांच्या सर्व साम्राज्यभर अनेक पुस्तक भांडारे (book collections and archives) विखुरलेली होती. मद्रसेन आणि संघबर या नावाच्या दोन फुनानी बौद्ध भिख्खूंनी पाचव्या-सहाव्या शतकात चीनमध्ये कायम वास्तव्य करून अनेक संस्कृत आणि प्राकृत बौद्ध ग्रंथांचे चिनी भाषेत भाषांतर केले. यात महाप्रज्ञपरमिता मंजुश्रीपरिवर्ता सूत्र हा बोधिसत्व मंजुश्री यांच्या जीवनावरचा ग्रंथ महत्त्वाचा समजला जातो.
याशिवाय प्राचीन काळापासून सुपीक शेतीचा हा प्रदेश आजही व्हिएतनामच्या २५% शेतमालाचे उत्पादन करतो. तर मासेमारीत तो व्हिएतनाममध्ये सर्वप्रथम आहे.
अश्या समृद्ध इतिहासामुळे आणि त्याच्या सौंदर्याबद्दलच्या ख्यातीमुळे हा प्रदेश बघण्याची खूप इच्छा होती.
हो ची मिन् शहराच्या बाहेर पडल्यावर प्रथम दर्शन झाले ते मेकाँगच्या सुपीक, सपाट आणि भाताच्या खाचरांनी हिरवेगार झालेल्या खोर्‍याचे...

कोंकणाची आठवण यावी असाच हा प्रदेश आहे...

.

आश्चर्य म्हणजे नवीन लावणी केलेली आणि कापणी केलेली भाताची शेते बाजूबाजूला असलेली पहायला मिळाली. मार्गदर्शकाला विचारले तर "त्यात काय नवीन?' असा भाव त्याच्या चेहर्‍यावर होता. मात्र या पलीकडे जास्त काही तो सांगू शकला नाही...

प्रदेश बर्‍यापैकी समृद्ध दिसत होता...

साधारण तासाभराच्या प्रवासाने आम्ही त्रिभुज प्रदेशाच्या बेटांच्या सफरीसाठी बोटींचा धक्का असलेल्या माय थो नावाच्या बंदरावर पोहोचलो...

मेकाँगच्या नदिच्या समुद्राला मिळण्याअगोदर विभागलेल्या उपप्रवाहांमुळे तयार झालेली ही बेटे एकमेकाच्या बरीच जवळ आहेत. पण तरीसुद्धा बेटाबेटावरील लोकांनी अजूनही त्यांचे सांस्कृतिक वेगळेपण राखून ठेवले आहे. व्हिएतनाम सरकारनेही या कामी त्यांना सहकार्य देऊन त्या वैशिष्ट्यांचा पर्यटनासाठी उपयोग करून स्थानिक रोजगार निर्माण केला आहे...

तर चला जाऊया त्या बेटांच्या सफरीला. बंदर सोडून आमची बोट मेकाँगमध्ये मार्गक्रमण करू लागली तेव्हा झालेले हे बंदराचे दर्शन...

.

बेटे जोडून दळणवळणाची सुविधा वाढविण्याच्या प्रयत्नांचा भाग म्हणून बांधलेला पूल...

आम्ही त्या बेटांपैकी सर्वात मोठ्या युनिकॉर्न बेटाला भेट द्यायला गेलो. बेटावरचा माहोल (माणसांची चेहेरपट्टी सोडून) साधारण कोंकणात शोभावा असाच होता...

तेथे प्रथम आमचे एका दुकान-कम-रेस्तराँमध्ये चहा, स्थानिक फळे आणि त्यापासून बनवलेली पेये व खाद्यपदार्थ देऊन स्वागत केले गेले...

नंतर एका स्थानिक अजगराशी ओळख करून दिली. अजगरराव अगदी मनमोकळे आणि खेळकर होते...

.

बेटावरच्या फेरफटक्याची काही चित्रे...

.

स्थानिक चॉकलेट कुटिरोद्योगात काम करणार्‍या महिला...

स्थानिक फळे...

.

.

बेटावर असलेल्या अनेक ओहोळांना पार करण्यासाठी असे लाकडी-बांबूचे पूल जागोजाग होते...

बेटाची बरीच भटकंती झाल्यावर अर्थातच थोडीफार भूक लागली होतीच. त्याच सुमारास एका खास मंडपात पोहोचलो. तेथे आमचे परत स्थानिक चहा व फळे देऊन स्वागत केले गेले...

प्रवाशांच्या मनोरंजनासाठी एका छोटासा स्थानिक कलाकारांच्या गायन-वादनाचा कार्यक्रमही झाला ...

मग आम्ही निघालो युनिकॉर्न बेटावरच्या जलप्रवाहातून छोट्या होड्यांतून सफर करायला...

.

.

पंधरा वीस मिनिटे आम्हाला बेटावरच्या जलप्रवाहांत फिरवून होडी आम्हाला खुल्या समुद्रात आमच्या मोठ्या बोटीपर्यंत घेऊन आली...

युनिकॉर्न बेटाचा निरोप घेऊन नारळाच्या पाण्याचा आस्वाद घेत आम्ही परत माय थो च्या दिशेने प्रवास सुरू केला...

==================================================================
विन् त्रांग मंदिर (Vĩnh Tràng Temple)
परतताना वाटेत या भागातल्या प्रसिद्ध विन् त्रांग मंदिराचा थांबा घेतला. दोन हेक्टरवर बांधलेले हे बुद्धमंदिर या भागातले एक मुख्य पर्यटन आकर्षण आहे. या १९ व्या शतकात बांधलेल्या मंदिराचे लढाई व इतर कारणांनी अनेकदा नुकसान झाले आहे. पण दर वेळेस त्याचा जीर्णोद्धार करून त्याला अधिक सुंदर बनवले गेले आहे.
मंदिराचे सुंदर कोरीवकामाने सजलेले भव्य प्रवेशद्वार...

देवळाचे दर्शनी प्रांगण अनेक फुलझाडांच्या रचनांनी सजवलेले आहे...

.

सर्व मंदिर वेगवेगळ्या कलाकुसरीने मढलेले आहे...

मंदिराच्या चारी बाजूस जल, पाषाण आणि वनस्पतींच्या आकर्षक रचना आहेत...

.

मंदिराच्या मुख्य भागात बुद्धाच्या अनेक अवतारांचे, अरिहंतांचे आणि बोधिसत्वांचे पुतळे आहेत...
...
...
या मंदिराच्या आवारात बुद्धाच्या दोन प्रचंड आकाराच्या मूर्ती आहेत. त्यातली एक बसलेल्या अवस्थेतल्या हसणार्‍या बुद्धाची (लाफिंग बुद्ध) आहे...

तर दुसरी मूर्ती उभ्या अवस्थेतील बुद्धाची आहे...

एक फार सुंदर बुद्धमंदिर पाहून मन प्रसन्न झाले. मात्र मंदिर बघण्यात गुंग झाल्याने विसरलेल्या पोटात आता कावळे ओरडू लागले होते. मार्गदर्शकाला याची कल्पना होतीच. त्याने स्वतःहून आपण या विभागातल्या एका सुंदर रेस्तराँमध्ये चाललो आहोत हे जाहीर करून आम्हाला दिलासा दिला. यावेळचे जेवण स्थानिक कंपनीतर्फे होते आणि व्हिएतनाम सहलीतले त्यांच्यातर्फे असलेले शेवटचे जेवण होते. रेस्तराँ खरंच एकदम निसर्गसुंदर भागात होतेच पण खुद्द रेस्तराँ म्हणजे एक बागच होती...

रेस्तराँचा आमच्यासाठी निवडलेला मेन्यु...

एक जेवण शाकाहारी आणि दुसरे मांसाहारी मागवले, त्यामुळे सगळे पदार्थ चाखता आले. परत एकदा व्हिएतनामी पाककलेने खूश केले. सांगण्यासारखे पदार्थ म्हणजे तळलेला हस्तीकर्णी मासा (एलेफंट इयर फिश) आणि चिकट भाताचा तळलेला चेंडू (फ्राईड स्टिकी राईस बॉल) ह्या खास व्हिएतनामी खासियती होत्या...

जेवण झाल्यावर अश्या नयनरम्य रेस्तराँमध्ये एक फेरी मारण्याचा मोह होणारच की नाही?...

.

.

.

रेस्तराँच्या बागेची निगा राखणार्‍या एका कर्मचार्‍याबरोबर...

हॉटेलवर परतेपर्यंत दिवस मावळला होता...

आज बर्‍यापैकी धावपळ झाली होती. पण आराम करायला वेळ नव्हता. ताबडतोप गरमागरम शॉवर घेऊन तरतरीत झालो आणि बाहेर पडलो. आज हो ची मिन् चे जगप्रसिद्ध टेट पुष्पप्रदर्शन पहायचे होते ना !