व्हिएतनाम युद्धावशेष संग्रहालय ( Vietnam War Remnants Museum किंवा Bảo tàng chứng tích chiến tranh)
नावाप्रमाणेच हे व्हिएतनाम युद्धाला, विशेषतः त्या युद्धाच्या अमेरिकन हस्तक्षेपाच्या कालखंडाला, वाहिलेले संग्रहालय आहे. त्या युद्धात वापरलेली आयुधे, यंत्रसामुग्री आणि त्यात झालेली हानी याचे अगदी विस्तारपूर्वक पाश्चिमात्य फोटोग्राफर्सच्या छायाचित्रांसह दर्शन येथे होते. १९७५ मध्ये त्याचे "अमेरिकन आणि कठपुतळीच्या (दक्षिण व्हिएतनामी सरकारच्या) युद्ध अपराधांचे संग्रहालय" या नावाने उद्घाटन झाले. १९९० त्याचे नाव बदलून "युद्ध अपराध आणि आक्रमणाचे संग्रहालय" असे नामकरण केले गेले. त्यानंतर १९९५ मध्ये अमेरिकेशी राजनैतिक संबद्ध सुधारल्यावर त्याचे नाव परत बदलून आताचे "व्हिएतनाम युद्धावशेष संग्रहालय" हे नाव ठेवले गेले...
पहिले लक्ष पटांगणात मांडलेल्या अमेरिकेच्या पकडलेल्या मोठ्या लष्करी आयुधांकडे आणि वाहनांकडे आकर्षिले गेले. तेव्हा अर्थातच तेथूनच आम्ही सुरुवात केली.
गनबोट आणि M79 ट्रायपॉडवर ठेवलेली M40 (१०६ मिमी) रायफल...
२०१ किलो वजनाची आणि १०० मीटरपर्यंत अचूक मारा करू शकणार्‍या M40 (१०६ मिमी) रायफलच्या गोळ्या चिलखती गाड्यांचे आवरण भेदू शकतात. XM546 नावाच्या गोळ्या वापरून ही गन पायदळाविरुद्धही वापरली गेली. ही गोळी झाडल्यानंतर तिच्यातून ८००० तीक्ष्ण छर्रे बाहेर पडून ते एकाच वेळेस अनेक सैनिकांना जायबंदी करू शकतात.
M107 (175mm) तोफ...
२८००० किलो वजनाची ही तोफ ३२ किलोमीटरपर्यंत मारा करू शकते. हिचा गोळा जेथे पडतो तेथे ९५ मीटर रुंद आणि ३५ मीटर खोल खड्डा पडतो आणि साधारण पणे ५०० मीटरच्या व्यासाच्या परिसराची नासधूस होते. असल्या एकूण १५२ तोफा व्हिएतनाम युद्धात वापरल्या गेल्या.
CH47 Chinook हेलिकॉप्टर...
दोन इंजिने असलेले हे महाकाय हेलिकॉप्टर मुख्यतः सैनिकांची, तोफांची आणि त्याच्या गोळ्यांची दुर्गम भागातली वाहतूक करण्यासाठी वापरले गेले. साडेपंधरा मीटर लांबीचे हे हेलिकॉप्टर जास्तीत जास्त २९८ किलोमीटर प्रतितास वेगाने ५०० किमी दूरवर जाऊ शकते.
F-5A fighter...
हे वजनाने हलके असलेले आवाजाच्या वेगापेक्षा जास्त जलद उडणारे फायटर आहे. अमेरिकेने परतताना मागे सोडलेल्या ८७७ विमानांपैकी ४१ या प्रकारची होती आणि त्यातली काही व्हिएतनामी वायुदलात काही वर्षे वापरात होती. नंतर सुट्या भागांच्या कमतरतेमुळे ती केवळा अशी देखाव्याच्या वस्तू बनली.
वरच्याच चित्रात F-5A च्या मागे वर नाक केलेले १४४८ आकडा असलेले विमान आहे A-1 Skyraider बॉम्बर. हे विमानही व्हिएतनाम युद्धात महत्त्वाचे आक्रमक बॉम्बर म्हणून वापरले गेले.
अगोदर अनेक प्रकारचे युद्धसाहित्य पाहिलेले असले तरीसुद्धा या युद्धात वापरलेल्या बाँब्जचे आकार पाहून चकीत व्हायला झाले...
या संग्रहालयात व्हिएतनाम युद्धाची व्याप्ती समजावून देताना अनेक प्रकारची आकडेवारीही दिलेली आहे.
युद्धात फ्रेंचांना अमेरिकेने पुरवलेल्या युध्दसाहित्याची यादी...
दक्षिण व्हिएतनामला अमेरिकेने पुरवलेल्या युध्दसाहित्याची यादी...
युद्धकाळात व्हिएतनाममध्ये तैनात केलेले विविध देशांचे सैन्य...
बाँबवर्षावाचे आकडे...
विमानहल्ले...
दुसरे महायुद्ध, कोरियन युद्ध आणि व्हिएतनाम युद्ध या तीन युद्धांची तुलना...
केवळ एका देशाबरोबर छेडलेल्या या युद्धात दुसर्‍या महायुद्धात टाकल्या गेलेल्या एकूण बाँबपेक्षा तीनपट जास्त बाँबवर्षाव केला गेला आणि त्याच्या खर्चाच्या जवळ जवळ निम्मा खर्च केला गेला !
व्हिएतनाम देशाचे झालेले नुकसान...
या युद्धात आता संयुक्त राष्ट्रसंघाने बंदी घातलेली अनेक विषारी रसायने (Agent Orange, napalm, phosphorus bombs) वापरली गेली. त्यांचा तत्कालिक परिणाम म्हणून मोठी मनुष्यहानी तर झालीच पण नंतर अनेक पिढ्यांमध्ये दिसणारे त्यांचे परिणाम पंगू आणि विकृत संततीच्या रूपात व्हिएतनामी जनता अजूनही भोगत आहे...
हे दालन पार करून एका बाजूला असलेल्या विभागात गेलो. तेथे दक्षिण व्हिएतनामी सरकार राजकीय कैद्यांची कशी "सोय" करायचे त्याची झलक दिसते.
फ्रेंचांकडून वारसाहक्काने मिळालेले गिलोटीन...
एका वेळेस दोन किंवा तीन कैद्यांना ठेवण्यासाठीच्या टायगर केजेस (१.८ मी X ०.७५ मी X ०.४ मी)...
यापेक्षा थोड्या मोठ्या (१.८ मी X ०.७५ मी X ०.६ मी) टायगर केज मध्ये ५ ते ७ माणसे कोंबली जात असत.
फारच भाग्यवान कैद्याला अश्या प्रकारे कोठडीत ठेवले जायचे...
हे सगळे बघताना माणसातले जनावर काय करू शकते याचा पुरेपूर प्रत्यय येतो.
अजून बरेच काही वस्तू आणि फोटोंच्या स्वरूपात तेथील अनेक दालनांत आहे. बरेच फोटो बघवत नाही इतके भयानक आहेत. तेथे असणार्‍या प्रवाशांत अमेरिकनच बहुसंख्य होते आणि हे सगळे बघून त्याची मोठी विचित्र परिस्थिती होत होती.
हॉटेलवर पोहोचून थोडा आराम करून शॉवर घेतल्यावर बरे वाटले. संग्रहालयातल्या भूतकाळातून वर्तमानात यायला जरा मदत झाली. संध्याकाळचे जेवण आमच्यावरच होते. एका व्हिएतनामी रेस्तराँचा पत्ता मार्गदर्शकाकडून घेतला होता, तिकडे निघालो. चिनी नववर्षोत्सव "टेट" सुरू झाला होता. रस्ते रोषणाईने खुलून गेले होते...
.
.
.
(क्रमशः )
नावाप्रमाणेच हे व्हिएतनाम युद्धाला, विशेषतः त्या युद्धाच्या अमेरिकन हस्तक्षेपाच्या कालखंडाला, वाहिलेले संग्रहालय आहे. त्या युद्धात वापरलेली आयुधे, यंत्रसामुग्री आणि त्यात झालेली हानी याचे अगदी विस्तारपूर्वक पाश्चिमात्य फोटोग्राफर्सच्या छायाचित्रांसह दर्शन येथे होते. १९७५ मध्ये त्याचे "अमेरिकन आणि कठपुतळीच्या (दक्षिण व्हिएतनामी सरकारच्या) युद्ध अपराधांचे संग्रहालय" या नावाने उद्घाटन झाले. १९९० त्याचे नाव बदलून "युद्ध अपराध आणि आक्रमणाचे संग्रहालय" असे नामकरण केले गेले. त्यानंतर १९९५ मध्ये अमेरिकेशी राजनैतिक संबद्ध सुधारल्यावर त्याचे नाव परत बदलून आताचे "व्हिएतनाम युद्धावशेष संग्रहालय" हे नाव ठेवले गेले...
पहिले लक्ष पटांगणात मांडलेल्या अमेरिकेच्या पकडलेल्या मोठ्या लष्करी आयुधांकडे आणि वाहनांकडे आकर्षिले गेले. तेव्हा अर्थातच तेथूनच आम्ही सुरुवात केली.
गनबोट आणि M79 ट्रायपॉडवर ठेवलेली M40 (१०६ मिमी) रायफल...
२०१ किलो वजनाची आणि १०० मीटरपर्यंत अचूक मारा करू शकणार्‍या M40 (१०६ मिमी) रायफलच्या गोळ्या चिलखती गाड्यांचे आवरण भेदू शकतात. XM546 नावाच्या गोळ्या वापरून ही गन पायदळाविरुद्धही वापरली गेली. ही गोळी झाडल्यानंतर तिच्यातून ८००० तीक्ष्ण छर्रे बाहेर पडून ते एकाच वेळेस अनेक सैनिकांना जायबंदी करू शकतात.
M107 (175mm) तोफ...
२८००० किलो वजनाची ही तोफ ३२ किलोमीटरपर्यंत मारा करू शकते. हिचा गोळा जेथे पडतो तेथे ९५ मीटर रुंद आणि ३५ मीटर खोल खड्डा पडतो आणि साधारण पणे ५०० मीटरच्या व्यासाच्या परिसराची नासधूस होते. असल्या एकूण १५२ तोफा व्हिएतनाम युद्धात वापरल्या गेल्या.
CH47 Chinook हेलिकॉप्टर...
दोन इंजिने असलेले हे महाकाय हेलिकॉप्टर मुख्यतः सैनिकांची, तोफांची आणि त्याच्या गोळ्यांची दुर्गम भागातली वाहतूक करण्यासाठी वापरले गेले. साडेपंधरा मीटर लांबीचे हे हेलिकॉप्टर जास्तीत जास्त २९८ किलोमीटर प्रतितास वेगाने ५०० किमी दूरवर जाऊ शकते.
F-5A fighter...
हे वजनाने हलके असलेले आवाजाच्या वेगापेक्षा जास्त जलद उडणारे फायटर आहे. अमेरिकेने परतताना मागे सोडलेल्या ८७७ विमानांपैकी ४१ या प्रकारची होती आणि त्यातली काही व्हिएतनामी वायुदलात काही वर्षे वापरात होती. नंतर सुट्या भागांच्या कमतरतेमुळे ती केवळा अशी देखाव्याच्या वस्तू बनली.
वरच्याच चित्रात F-5A च्या मागे वर नाक केलेले १४४८ आकडा असलेले विमान आहे A-1 Skyraider बॉम्बर. हे विमानही व्हिएतनाम युद्धात महत्त्वाचे आक्रमक बॉम्बर म्हणून वापरले गेले.
अगोदर अनेक प्रकारचे युद्धसाहित्य पाहिलेले असले तरीसुद्धा या युद्धात वापरलेल्या बाँब्जचे आकार पाहून चकीत व्हायला झाले...
या संग्रहालयात व्हिएतनाम युद्धाची व्याप्ती समजावून देताना अनेक प्रकारची आकडेवारीही दिलेली आहे.
युद्धात फ्रेंचांना अमेरिकेने पुरवलेल्या युध्दसाहित्याची यादी...
दक्षिण व्हिएतनामला अमेरिकेने पुरवलेल्या युध्दसाहित्याची यादी...
युद्धकाळात व्हिएतनाममध्ये तैनात केलेले विविध देशांचे सैन्य...
बाँबवर्षावाचे आकडे...
विमानहल्ले...
दुसरे महायुद्ध, कोरियन युद्ध आणि व्हिएतनाम युद्ध या तीन युद्धांची तुलना...
केवळ एका देशाबरोबर छेडलेल्या या युद्धात दुसर्‍या महायुद्धात टाकल्या गेलेल्या एकूण बाँबपेक्षा तीनपट जास्त बाँबवर्षाव केला गेला आणि त्याच्या खर्चाच्या जवळ जवळ निम्मा खर्च केला गेला !
व्हिएतनाम देशाचे झालेले नुकसान...
या युद्धात आता संयुक्त राष्ट्रसंघाने बंदी घातलेली अनेक विषारी रसायने (Agent Orange, napalm, phosphorus bombs) वापरली गेली. त्यांचा तत्कालिक परिणाम म्हणून मोठी मनुष्यहानी तर झालीच पण नंतर अनेक पिढ्यांमध्ये दिसणारे त्यांचे परिणाम पंगू आणि विकृत संततीच्या रूपात व्हिएतनामी जनता अजूनही भोगत आहे...
हे दालन पार करून एका बाजूला असलेल्या विभागात गेलो. तेथे दक्षिण व्हिएतनामी सरकार राजकीय कैद्यांची कशी "सोय" करायचे त्याची झलक दिसते.
फ्रेंचांकडून वारसाहक्काने मिळालेले गिलोटीन...
एका वेळेस दोन किंवा तीन कैद्यांना ठेवण्यासाठीच्या टायगर केजेस (१.८ मी X ०.७५ मी X ०.४ मी)...
यापेक्षा थोड्या मोठ्या (१.८ मी X ०.७५ मी X ०.६ मी) टायगर केज मध्ये ५ ते ७ माणसे कोंबली जात असत.
फारच भाग्यवान कैद्याला अश्या प्रकारे कोठडीत ठेवले जायचे...
हे सगळे बघताना माणसातले जनावर काय करू शकते याचा पुरेपूर प्रत्यय येतो.
अजून बरेच काही वस्तू आणि फोटोंच्या स्वरूपात तेथील अनेक दालनांत आहे. बरेच फोटो बघवत नाही इतके भयानक आहेत. तेथे असणार्‍या प्रवाशांत अमेरिकनच बहुसंख्य होते आणि हे सगळे बघून त्याची मोठी विचित्र परिस्थिती होत होती.
हॉटेलवर पोहोचून थोडा आराम करून शॉवर घेतल्यावर बरे वाटले. संग्रहालयातल्या भूतकाळातून वर्तमानात यायला जरा मदत झाली. संध्याकाळचे जेवण आमच्यावरच होते. एका व्हिएतनामी रेस्तराँचा पत्ता मार्गदर्शकाकडून घेतला होता, तिकडे निघालो. चिनी नववर्षोत्सव "टेट" सुरू झाला होता. रस्ते रोषणाईने खुलून गेले होते...
.
.
.
(क्रमशः )
No comments:
Post a Comment